Khuyến học.Fukuzawa Yukichi
Tri thức và phát triển. Nhà xuất bản Trẻ Nhóm nghiên cứu Nhật Bản
Người dịch: Phạm Hữu Lợi
Người dịch: Phạm Hữu Lợi
PHẦN BA: HUN ĐÚC, NUÔI DƯỠNG CHÍ KHÍ ĐỘC LẬP RA SAO?
Nguyên tác tiếng Nhật
Nhà xuất bản Iwanami Bunko
Giả
dụ, có một số thương nhân địa phương muốn kiếm lời bằng cách buôn bán
với người ngoại quốc, bèn khăn gói lên đường tới những đặc khu ngoại
kiều(1) như Yokohama chẳng hạn. Lần đầu tiên trong đời đi gặp "ông Tây"
để tính chuyện làm ăn. Vừa thấy cái dáng to lớn lừng lững của họ thì
thương nhân ta đã hồn xiêu phách lạc. Lại càng khiếp vía khi thấy trong
ca-táp của "Tây" hàng xấp giấy bạc. Được "Tây" đưa vào văn phòng bóng
lộn nằm trong những toà nhà lộng lẫy thì thương nhân ta lại càng lúng
túng, không biết đứng ngồi ở đâu, chân tay cứ lóng ngóng, không biết để
đâu đặt đâu. "Tây" mời lên tàu hơi nước chạy một vòng biểu diễn, thương
nhân ta cứ chóng hết mặt mày vì con "quái vật" đen xì này chạy nhanh
quá. Và thế là ngay từ đầu, cái "gan" làm ăn của thương nhân ta teo hết
cả lại.
-----------------------------------------
Chú thích: 1.Khu
kiều dân: Theo hiệp ước ký với các cường quốc phương Tây, chính quyền
phong kiến Mạc phủ phải để cho các nước phương Tây thiết lập các khu
định cư cho người nước ngoài trên lãnh thổ Nhật Bản. Người phương Tây
được quyền tự trị, quyền cư trú vĩnh viễn và quyền tự do buôn bán với
các thương nhân Nhật Bản trong khu vực cư ngụ đó.
-----------------------------------------
Có
thương nhân đánh liều giao dịch thử thì trong bụng thán phục sao "Tây"
cái gì cũng thông thạo, nhưng cũng lại sờ sợ vì thấy họ thật lắm thủ
đoạn, thương thảo lúc cương lúc nhu thật khó lường. Cuối cùng bị ép ký
hợp đồng, dù biết là thiệt mà vẫn phải nhắm mắt đặt bút ký, vì run sợ
trước thái độ hung hăng xấn xổ của "Tây". Kết cuộc là phải nhận phần
thua thiệt về mình.
Ví
dụ trên đây cho thấy không chỉ người thương nhân ấy thiệt hại mà phải
xem đó là thiệt hại của cả quốc gia và không chỉ người thương nhân đó
chịu sỉ nhục mà phải coi đó là sự sỉ nhục của cả quốc gia.
Xét
cho cùng, có lẽ từ bao đời nay, tầng lớp Thị dân(1) luôn sống khom lưng
luồn cúi, không có tính độc lập nên mục rỗng từ trong ruột mục ra.
Trong xã hội Nhật Bản, Thi dân bị Samurai chèn ép đầy đoạ. Tại các phiên
toà họ cũng luôn bị xử ép, xử oan nên phần hồn của họ khó mà vực lại
được. Đã không vực lại được cả phần xác lẫn phần hồn thì cũng đừng mong
giao dịch, quan hệ bình đẳng với nước ngoài.
---------------------------------
Chú thích: 1.Thị
dân: Tiếng Nhật gọi là chonin, chỉ hai thành phần dân buôn bán và thợ
thủ công sống ở các thị trấn hình thành vào thời Cận đại ở Nhật Bản.
Dưới thời phong kiến Mạc phủ với chính sách "trọng nông, ức thương", hai
thành phần này luôn bị khinh miệt.
-----------------------------------
Nói tóm lại bản thân mỗi người chúng ta không có tính độc lập thì cũng không thể giành được độc lập với nước ngoài.
Lý do thứ ba là người không có tinh thần độc lập là người dựa dẫm vào quyền lực của người khác, chạy theo cái xấu.
Dưới
thời phong kiến Mạc phủ, có một kiểu tín dụng được goịi là "tín dụng
mượn danh chúa". Đây là hình thức nhà giàu đứng tên lãnh chúa cho vây
lấy lãi. Khi con nợ chậm trả, chủ nợ lợi dụng "cái ô" quyền uy của lãnh
chúa để khiếu kiện và bao giờ cũng được toà xử cho thắng kiện kèm theo
những điều kiện bắt bí con nợ. Vì sợ lãnh chúa, nên con nợ cũng phải tìm
cách trả trước cho chủ nợ nếu không muốn bị rầy rà. Đây là cách làm để
tiện. Lẽ ra, người vây chưa trả được thì người cho vay phải kiện lên
chính phủ nhờ chính phủ can thiệp đòi giúp. Đằng này họ lại cứ mượn oai
của lãnh chúa đe dọa người cho vay. Đương nhiên chắc cũng biết biếu xén
hối lộ cho lãnh chúa. Thật là quá quắt.
Bây
giờ không còn nghe nói về kiểu tín dụng ấy nữa, nhưng biết đâu đấy vẫn
có nhà giàu cấu kết với ngoại quốc có quyền thế, mượn danh họ để cho vay
và bắt chẹt dân.
Những
thói quen xấu, tập quán xấu như vậy vẫn còn tồn tại. Sau này, người
phương Tây được quyền tự do cư trú ngoài khu vực kiều dân thì các tập
quán đó gặp thời chắc lại nổi lên lúc nào không hay. Cứ như thế thì quốc
gia sẽ chịu tổn thất. Các tập quán đó cũng có thể coi là hành vi bán
nước. Lợi dụng, cậy thế người có quyền lực làm bậy là như vậy.
Tôi
phải nói như trên, vì xuất phát từ thực tế là người Nhật Bản chúng ta
không có tinh thần độc lập nên mới sinh ra đủ thứ xấu xa. Hiện nay, với
tư cách là người Nhật Bản, nếu có lòng yêu nước thì mỗi người chúng ta
đều phải suy nghĩ trước hết về độc lập cho bản thân mình, rồi hãy giúp
đỡ người khác cùng độc lập. Cha mẹ phải khuyên dạy cho con cái, thầy
giáo phải khuyên dạy cho học trò về tinh thần độc lập. Toàn thể nhân dân
cùng phải giữ gìn độc lập, phải bảo vệ đất nước. Các chính trị gia,
thay vì trói buộc nhân dân, chỉ biết tự mình khổ tâm động não lo chuyện
quốc sự, chi bằng biết kết gắn nhân dân thành một khối, mang lại tự do
cho nhân dân, dựa vào dân, sướng khổ cùng dân, có như vậy mới mong vượt
qua được nguy cơ cho cả dân tộc.
Tháng 2 năm Minh Trị thứ sáu (tức năm 1873)
.jpg)
0 comments:
Post a Comment